سید اسماعیل جرجانی: «اثر حالات روحی روانی در افراد بیشتر و سریعتر از خوردنیها و نوشیدنیها و دیگر اصول ضروری برای حیات است».

مزاج انسان به شدت تحت تأثیر حالات روانی او قرار دارد و این حالات، با سرعت بسیار زیاد مزاج انسان را تحت تأثیر قرار می دهند. در جدول 8 کیفیت شش حالت روانی مهم و کیفیت هر یک بیان شده است.

حالت روانی : کیفیت
خشم : گرم وخشک
هیجان : گرم وخشک
نگرانی : گرم و تر
ترس : سرد و تر
افسردگی : سرد و خشک
غم : سرد و خشک

حالات روحی و روانی مانند خشم، نگرانی، غم، خجالت و ترس نیز مانند بقیه اعمال طبیعی بدن و بخشی از این اعمال هستند و بروز هر یک از این حالات، موجب تعادل در مزاج اصلی انسان می¬شوند و سلامتی و سعادت بشر را به ارمغان می آورند. افزایش و کاهش این حالات، به صورت مستقیم و غیرمستقیم روی متابولیسم، سیستم¬های گردش خون و تنفس، ترشحات دستگاه گوارش و غدد داخلی و عضلات اثر دارند و می توانند معضلات و مشکلات پیچیده¬ای برای جسم و روان انسان به وجود بیاورند.

 بنابر اصل پاکسازی، نباید در مقابل بروز طبیعی و منطقی این حالات روانی مقابله نمود و البته افراط و تفریط در این حالات روانی نیز پسندیده نیست.

با شناخت مزاج و کیفیت حالات روانی مختلف، فرد می تواند تأثیر این حالات را بر روی خود بداند و حتی المقدور عواطف و حالات روانی خود را کنترل نماید.

 مثلاً شخصی که مزاج سوداوی (سرد و خشک) دارد غم و اندوه و ماتم، علائم او را تشدید می کند و حتی می تواند او را تا سرحد بیماری ببرد و برعکس، برای این شخص، رفتارهایی که با کمی هیجان و نگرانی همراه باشد، مناسب است. لذا لازم است این افراد، گاهی خود را در معرض این حالات مناسب قرار دهند.

یا مثلاً شخصی که صفراوی (گرم و خشک) است باید سعی کند کمتر در شرایطی قرار گیرد که موجب هیجان و یا خشم او شود و حتی¬المقدور عواطف خود را کنترل نماید. گهگاهی تفکر در مسائل عمیق زندگی مانند عاقبت هستی برای این افراد مناسب است.

امروزه توجه اندیشمندان دنیای پزشکی به تأثیر مهم حالات روانی و عواطف در وضعیت جسم و عوامل مختلف فیزیکی آن جلب شده است. امروزه تحقیقات فراوانی در زمینه «پسیکونورو ایمونولوژی» و نقش حالات روانی بر سیستم عصبی و سیستم دفاعی بدن در حال انجام است. تغییر مناسب حالات روحی روانی می تواند با افزایش دفاع تخصصی سلولهای ایمنی، روند بسیاری از بیماریهای مزمن را تحت تأثیر قرار دهد. روان انسان مانند کوه یخی است که فقط قسمت بسیار کوچکی از آن قابل رؤیت است و قسمت اعظم آن در اعماق قرار دارد و حرکات آن قسمت عمیق است که موجب تحرکات قسمت قابل مشاهده می شود.

حالات درونی انسان (نظیر عصبانیت، ترس و دیگر حالات روانی) می تواند تنفس را تحت تأثیر قرار دهد، در این حالات، تنفس صحیح علاوه بر رساندن بهتر هوای تازه به بدن می تواند بسیاری از تنش ها و اضطراب ها و علائم آنها (مانند سردرد، بی حوصلگی و خستگی) را از انسان دور نماید.

 رساندن هوای تازه به بدن انرژیهای مختلف از جمله انرژیهای نفسانی و سیستم مغزی-عصبی را تقویت می کند و فرد راحتتر می تواند با تنشهای عصبی و استرسهای روحی کنار بیاید. برای رسیدن به این منظور، ترجیحاً در هوای سالم و آزاد و در حالت نیمه دراز کشیده، نفس کاملاً عمیق بکشید و سینه های خود را از هوای تمیز پر نمایید.

به مدت 5 ثانیه نفس خود را حبس نموده، سپس آرام آرام طی حدود ده ثانیه هوا را بیرون دهید. حدود یک ثانیه مکث نموده و سپس ده بار دستور فوق را تکرار نمایید. آرامش و احساس نشاط بر شما چیره خواهد شد.

از دیگر مواردی که درگیریهای ذهنی را کاهش می دهد و تعادل را به سیستم مغزی-عصبی باز می گرداند تعطیل نمودن موقتی بعضی از اعمال سیستم مغزی-عصبی است؛

مثلا فرد می تواند چشمهای خود را ببندد، یا تلقین نماید صدایی را نمی شنود و یا حجم استفاده از عضلات ارادی خود را کاهش دهد (از حالت ایستاده به حالت نشسته و یا از حالت نشسته به حالت خوابیده تغییر وضعیت دهد). همچنین شخص می تواند وضو بگیرد و موجبات نشاط و تجدید قوا و نورانیت خود را فراهم آورد.
در شرایط تنش روزانه، می توانید چندین بار از این دستورات بهره بگیرید؛ حتی در حالات معمولی نیز این اقدامات به آرامش شما کمک خواهد نمود.

سید اسماعیل جرجانی: «شناختن و به کار گرفتن فواید و ضررهای حالات روحی روانی، اصل بزرگی در حفظ سلامتی و درمان بیماریهاست»