اگر فردی غذا به اندازه کافی بخورد ولی دفع مدفوع، ادرار و یا تعریق کافی نداشته باشد، دیر یا زود دچار مشکل خواهد شد. همچنین، اگر فردی غذای کافی بخورد ولی بیش از اندازه دفع مدفوع، ادرار و یا تعریق داشته باشد، او هم بزودی دچار مشکل خواهد شد.

پاکسازی به دو دسته طبقه بندی می شود:

نوع اول؛ پاکسازی طبیعی است؛ مانند: «دفع گازهای سمی از طریق ریه، دفع مدفوع، دفع ادرار، عرق کردن، عادت ماهانه، عطسه، سکسه، دفع باد، اشک، جمع شدن ترشحات در گوشۀ چشم هنگام بیدار شدن از خواب صبحگاهی، ترشحات واژن و دفع منی». این موارد، هر کدام باید به اندازه و متعادل انجام شود و افزایش و کاهش هر کدام می تواند به بیماری منجر شود.

نوع دیگر پاکسازی های طبیعی وقتی اتفاق می افتد که مواد زاید بیش از اندازه در بدن جمع شده باشد و بدن سعی می کند به طریقی این مواد زاید را دفع کند. مثلاً گاهی به صورت طبیعی، اسهال و یا خونریزی از بینی و یا سرفه و یا تب و آبریزش از بینی ایجاد می شود. در این نوع از پاکسازی های طبیعی، معمولاً، علائم خفیف و مدت آن محدود است. در این موارد، بدن در حال تلاش برای حفظ تعادل است و در ضمن، فرد و پزشک گوش به زنگ هستند که مشکلی بروز نکند. باید به قوای طبیعی بدن فرصت داد تا خودشان، مطلب را حل و فصل کنند و دفاع طبیعی خود را انجام دهند.

نوع دوم؛ پاکسازی ایجاد شده توسط پزشک است. در این مورد پزشک متوجه می شود که مواد زاید و سموم در بدن ذخیره شده اند و قوای طبیعی بدن نتوانسته اند به طور کافی آنها را دفع نمایند. در اینجا طبیعت نیاز به کمک طبیب دارد. طبیب با ایجاد اسهال، تعریق، افزایش ادرار، فصد، حجامت و یا حمام و یا تدابیر روحی و روانی و تدابیر دیگر به یاری طبیعت می شتابد و به سیر طبیعی دفع مواد زاید و سموم کمک می کند.

یکی از روشهای پاکسازی مؤثر در طب سنتی ایران، «ایجاد اسهال» است که نقش مهمی در پاکسازی محیط داخلی بدن دارد.

از نظر حکما دستگاه گوارش نقش عمده ای در ایجاد و درمان بیماری ها دارد. در تحقیقی که در همین زمینه انجام شد افراد را به دو گروه تقسیم نمودند و میزان سطح خونی مواد سمی تجمع یافته در بدن (به علت استفاده از سموم کشاورزی و حشره کش ها) را اندازه گرفتند. گروه اول را به مدت چند روز تحت درمان با داروهای مسهل مناسب قرار دادند و گروه دوم را بدون هیچ درمانی تحت نظر گرفتند. مجدداً سطح خونی سموم را در هر دو گروه اندازه گیری نمودند. نتیجه این تحقیق نشان داد که با ایجاد اسهال مناسب و در واقع، با کمک طبیب به طبیعت، می توان میزان سموم ذخیره در بدن را به صورت معنی دار کاهش داد. این مطالعه بیانگر اهمیت دستگاه گوارش و استفادۀ صحیح از مسهل خاص در دفع سموم محلول در چربی است.

متأسفانه سبک زندگی جدید موجب شده است روز بروز سموم بیشتری وارد بدن شوند. نمونه¬هایی از این مواد مضر عبارتند از:

الف) هورمونها و آنتی بیوتیک هایی که برای رشد بیشتر و سریعتر حیوانات مورد استفاده قرار می¬گیرند و وارد گوشت و شیر آنان می شوند.

ب) سموم و کودهای کشاورزی که برای برداشت محصول بیشتر استفاده ¬می گردند و وارد فرآورده های کشاورزی می¬شوند.

ج) رنگها و طعم های مختلف مورد استفاده در صنایع غذایی.

د) نگهدارنده های شیمیایی موجود در کنسروها و کمپوت¬ها که برای ماندگاری دراز مدت آنها، استفاده می¬شوند.

ه) رواج مصرف مایکروفر و فریزر، حجم عظیمی از سموم شناخته شده و ناشناخته را وارد بدن می نماید.

نوع اغذیه، طریقۀ پخت و نگهداری آنها، نقش مهمی در بروز بیماریها (از جمله سرطان) دارد.
از گذشته¬های دور، در ایران، در فصل بهار (که فصل خانه تکانی طبیعت است)، سنت¬های عقلانی و زیبایی وجود داشته است. یکی از این سنت ها این بوده است که معمولاً همزمان با خانه تکانی و نظافت خانه و محیط زیست، خانه تکانی و سم زدایی بدن نیز با روشهای ساده و کم هزینه انجام می شد؛ از جمله: «استفاده از مسهل های ساده و روشهای آسان مطابق مزاج افراد، مانند استفاده از هلیله سیاه و ماست و یا درست کردن آش از گیاهانی که در فصل بهار در دامان طبیعت رشد یافته¬اند همراه با مقداری سنا، یا آلو و یا فلوس. همچنین انجام حجامت برای افراد دموی که در این ایام انجام می¬شده است».

یکی از دستورات مهم در پاکسازی، که مورد تأیید شرع و طب است، مسألۀ کاهش غذا و همچنین روزه¬داری است. امروزه به علت دسترسی فراوان و ارتباطات گسترده، غذاهای متنوعی بر سر سفره همگان حضور یافته است که در گذشته برای پادشاهان نیز تهیۀ آنها، به جز در زمان-های خاص مقدور نبود! موز کلمبیایی، نارگیل هندی، پرتقال مصری و پیتزای ایتالیایی اشتها را برمی انگیزد و تنور شکم دم به دم تافته می شود و نتیجۀ آن، پرخوری و پرشدن معده، داخل عروق و اندامهاست و نهایتاً با ریختن مواد زاید به اندامهای مختلف، بیماریهای مختلف بروز می-یابد.

 لذا توصیه می شود حتماً وزن خود را در مقداری ثابت نگاه دارید، که انرژیهای شما حداکثر است و از کم خوری و روزه برای پاک نگاه داشتن محیط داخلی خود استفاده نمایید. پیامبراکرم (ص) می فرمایند: «المعده بیت کل داء و الحمیة رأس کل دواء»؛ ترجمه: «معده خانه همه دردها و پرهیز در رأس همه درمانها قرار دارد».

یکی دیگر از دستورات مهم در پاکسازی، ورزش است. هنگام ورزش، گردش خون در محیط بدن افزایش می یابد و تعریق اتفاق می افتد و بسیاری از مواد زاید از طریق پوست دفع می¬شوند. همچنین با ورزش و فعالیت بدنی دفعات تنفس افزایش می یابد و بسیاری از مواد زاید دیگر از طریق تنفس دفع می شوند. به طور کلی می¬توان گفت: همۀ مراکز پاکسازی با ورزش تحریک شده و نتیجۀ آن، پس از اتمام ورزش متعادل به صورت احساس سبکی و نشاط بروز می کند. ابن سینا در این رابطه می فرمایند کسی که ورزش معتدل با رعایت شرایط آن انجام می دهد، دچار بیماریهایی نمی شود که به علت تجمع مواد زاید روی می¬دهند. یکی از انواع ورزش¬، مشت و مال و یا ماساژ است که می تواند در کاهش انواع تنش های ذهنی و فکری (که امروز گریبانگیر جامعه شهری است) کمک شایانی بنماید.

یکی دیگر از دستورات پاکسازی، حمام است، متأسفانه امروز حمام تبدیل به دوش گرفتن فوری شده است و دوش گرفتن سریع فرصت کافی برای باز شدن کامل راههای دفع پوستی نمی شود. در حمام، لازم است گردش خون محیطی افزایش یابد و رنگ چهره مقداری قرمز شود و فرصت داده شود تا مواد زایدی که روی پوست تجمع پیدا کرده اند، کاملاً تمیز شوند.

 حکیم محمد کاظم گیلانی (مؤلف کتاب ارزشمند حفظ الصحه ناصری) استفاده ناگهانی از آب سرد را در شرایطی که بدن در حمام گرم شده است، توصیه نمی کنند. استفاده از سنگ پا و ماساژ کف پا با آن نیز در کاهش سردرد و افزایش آرامش تأثیر قابل توجهی دارد.