سنگهاي ادراري بيشتر در مردان و در دوره سني 30 تا 50 سال بروز ميکند و در کودکان و سالمندان کمتر ديده ميشود. سنگ ها از كليه تا مثانه ممكن است در هر جايي تشكيل شود . اندازه سنگ ها از رسوبات ريز دانه اي كه اصطلاحا شن ادراري ناميده مي شود تا سنگ هاي بزرگ مثانه كه ممكن است اندازه پرتقال باشند ، متفاوت است . در حدود نيمي از بيماران با يك سنگ كليه ، ممكن است در طي 5 سال بعد دچار حملات ديگري از سنگ كليه شوند .
علل تشكيل سنگ:
1- غلظت موادي مثل اگزالات كلسيم ، فسفات كلسيم ، اسيد اوريك كه در ادرار افزايش مي يابد.
2- كمبود موادي مثل : سيترات
3- كمبود مايعات در بدن بيمار
4- عفونت ادراري
5- ركود ادراري
6- دوره هاي بي حركتي
7- اختلالات ژنتيكي
علل افزايش كليسم در خون و در ادرار:
1- بيماري ها مثل : سرطان ، سل ، ميلوم مالتيپل ، نقرس
2- افزايش مصرف ويتامين د ، آنتي اسيد ، ملين ، دوز بالاي آسپرين
3- افزايش مصرف شير و قليا
فاكتورهاي مستعد كننده سنگ هاي استرويتي:
1- مثانه نوروژنيك
2- اخسام خارجي
3- عفونت هاي عود كننده
تظاهرات باليني:
تظاهرات باليني بستگي به وجود انسداد ، عفونت ، ادم دارد .
وقتي كه سنگ راه عبور ادرار را ببندد ، انسداد اتفاق مي افتد كه باعث اتساع كليه مي شود .
تحريك مداوم ناشي از وجود سنگ مي تواند سبب عفونت شود . برخي از سنگ ها موجب بروز نشانه هايي از تخريب كليه مي شوند . اما ساير سنگ ها با درد و ناراحتي همراه اند.
1- درد عميق و شديد در منطقه دنده اي – مهره اي ( دردي كه از كليه منشا مي گيرد ، در زنان به قسمت جلو و پايين مثانه و در مردان به بيضه ها انتشار مي يابد.
2- اغلب خون در ادرار وجود دارد.
3- چرك ممكن است در ادرار باشد.
4- تهوع و استفراغ
5- احتمال اسهال و ناراحتي هاي شكمي وجود دارد.
6- تكرر و سوزش ادرار ( غالبا بيمار تمايل به ادرار كردن را دارد اما مقدار خيلي كمي ادرار دفع مي كند كه معمولا به علت ساييدگي ناشي از وجود سنگ ، در ادرار خون وجود دارد. )
بررسي و يافته هاي تشخيصي:
1- راديوگرافي ساده از كليه ، مثانه ، حالب
2- تست ادرار 24 ساعته
3- آزمايش خون و ادرار
4-عادات غذايي
5- تاريخچه دارويي
6- تاريخچه خانوادگي در مورد سنگ هاي ادراري
درمان :
سنگ با قطر كمتر از 7 ميليمتر خود به خود دفع مي شود . سنگ هاي بزرگتر را با استفاده از سنگ شكن يا جراحي خارج مي كنند.
1- هدف فوري در درمان تسكين درد است كه از مسكن هاي مخدر استفاده مي شود.
2- حمام داغ يا استفاده از گرماي مرطوب روي ناحيه پهلوها مفيد مي باشد.
3- غير از مواردي كه بيمار به علت استفراغ يا نارسايي قلبي نياز به محدوديت مايعات دارد ، بيماران بايد مصرف مايعات را افزايش دهند.( حداقل 8 ليوان آب بنوشيد ) و داشتن برون ده ادراري بيش از 2 ليتر در روز.
توصيه هايي براي انواع سنگ هاي كليه :
1- سنگ هاي كلسيمي
-مصرف زياد مايعات
- محدوديت پروتئين ( گوشت ، مرغ ، ماهي ، تخم مرغ )
- محدوديت نمك
- محدوديت كربوهيدرات هاي ساده (قند ، شكر ، شيريني )
2- سنگ هاي اسيد اوريكي
- مصرف مايعات فراوان
- مصرف سبزيجات تازه
- مصرف رژيم غذايي كم پورين
غذاهايي كه حاوي پورين هستند عبارتند از : ماهي ، صدف ، ماهي كولي ، مارچوبه ، قارچ ، گوشت است ، كه اين افراد بايد مصرف اين غذاها را كاهش دهند.
3- سنگ هاي اگزالاتي
- مصرف مايعات فراوان ( بيش از 4 ليتر در روز ).
اغلب لازم است در طول شب نيز بيدار شده و آب بنوشند.
- لازم است رژيم سرشار از سبزيجات تازه مصرف شود.
- محدوديت در غذاهاي حاوي اگزالات.
غذاهايي كه حاوي اگزالات اند عبارتند از : اسفناج ، توت فرنگي ، ريواس ، شكلات ، چاي ، آجيل ، سبوس شيرين.
درمان توسط سنگ شكن:
در اين روش سنگ ها توسط امواج شوك كه از طريق آزاد شدن انرژي و انتقال آن از طريق آب مي باشد ،كه اين امر موجب شكسته شدن سنگ مي گردد . سنگ شكن باعث مي شود كه طول مدت اقامت در بيمارستان كاهش يابد ، زيرا نياز به عمل جراحي را از بين مي برد . براي كاهش خطر ، پزشك معمولا توصيه مي كند كه چند هفته قبل از سنگ شكني داروهايي مثل آسپرين را بيمار استفاده نكند . وجود خون در ادرار تا چند روز پس از سنگ شكني طبيعي است و اشكالي ندارد .
درمان جراحي
امروزه فقط 1تا 2 درصد بيماران جراحي مي شوند. جراحي در مواردي صورت مي گيرد كه توسط سنگ شكن يا روش هاي ديگر ، سنگ خارج نگرديده باشد .
پيشگيري:
بهترين و موثرترين راه پيشگيري از ايجاد تمام سنگهاي ادراري نوشيدن آب به مقدار زياد است. نوشيدن حدود يک ليوان آب در هر ساعت (در فصل سرما) و حدود يک تا دو ليوان آب (در فصل گرما) در هنگام بيداري کافي است و در زمان خواب دو ليوان آب بنوشيد. بهتر است در طول شب نيز يک تا دو بار به اين منظور بيدار شويد.
توصيه هاي گياهي براي درمان سنگ كليه
1- ميوه ي خرمالو غني از كاروتنها ( پيش ساز ويتامين A) بوده و نيز منبع غني از ويتامين C و نيز فيبر غذايي است. از گرد خرمالو ، مي توان براي كمك به درمان سنگ كليه و مثانه بهره جست .
2- از ريشه روناس مي توان در حبس البول ، عدم دفع ادرار، ورم و احتقان كليه استفاده كرد . ريشه روناس ، سنگ كليه خصوصا از نوع فسفات را دفع م كند ولي در سنگهاي اكساليك و اورات بي اثراست .
3- نوشیدن روزانه یك لیوان آب پرتقال بهتر از سایر انواع مركبات در پیشگیری از تشكیل مجدد سنگ كلیه موثر است.
محققان مركز پزشكی دانشگاه تگزاس ساوت وسترن در دالاس میگویند بسیاری از مردم تصور میكنند آب تمامی مركبات از تشكیل سنگ كلیه جلوگیری میكنند. درحالی كه همه مركبات چنین تاثیری ندارند.
پرتقال به علت دارا بودن "سیترات " از تشكیل سنگ كلیه جلوگیری كرده و خطر تشكیل سنگ را كاهش می دهد.
دكتر كلاریتا آدوینا نویسنده این تحقیق میگوید برای جلوگیری از تشكیل سنگ كلیه باید تغییراتی در تغذیه و شیوه زندگی بیمار داده شود و سیترات پتاسیم افزوده شود. این ماده میزان تشكیل سنگ جدید را در كلیه بیماران كاهش میدهد.
آب پرتقال نقش مهمی در جلوگیری از تشكیل سنگ كلیه دارد و در بیمارانی كه بدن آنها تحمل سیترات پتاسیم را ندارد مفید است.
انواع مركبات به علت دارا بودن "سیترات " از تشكیل سنگ كلیه جلوگیری كرده و خطر تشكیل سنگ را كاهش می دهند.طعم ترش مركبات به خاطر وجود سیترات در آنهاست. ولی محققان آب پرتقال و لیمو را مقایسه كردند و دریافتند آب پرتقال تاثیر بیشتری در كاهش خطر تشكیل سنگ جدید در كلیه دارد.
نكته آخر:
نوشابههای گازدار، یكی از مهمترین عوامل تولید سنگ كلیه
تحقیقات نشان می دهد كه نوشابههای گازدار ( انواع كولا ) یكی از مهم ترین موادی است كه موجب تولید سنگ كلیه میشود. مواد اصلی تشكیل دهنده یك نوشابه گازدار:
- اسید فسفریك : این ماده موجب كاهش جذب كلسیم و در نتیجه ابتلا به پوكی استخوان و سستی دندانها می شود. همچنین اسید كلریدریك موجود در معده را خنثی می كند و باعث سوءهاضمه وجذب ناقص مواد غذایی می شود.
- قند : سازندگان نوشابه های گازدار بزرگترین مصرف كنندهی قند تصفیه شده هستند. مصرف زیاد قند میزان انسولین خون را بالا میبرد و منجر به افزایش فشارخون و كلسترول ، بروز بیماری های قلبی ، دیابت ، چاقی و پیری زودرس میشود. بیشتر انواع سودا، بیش از 100 درصد مقدار قند مورد نیاز روزانه را تامین میكنند.
- آسپارتام (ASPARTAME) : این ماده شیمیایی در سوداهای رژیمی به عنوان جانشین قند به كار میرود و بیش از 90 عارضه جانبی دارد كه از جمله میتوان به تومور مغزی ، معلولیت جنین ، دیابت ، عدم تعادل حسی و بروز حملههای صرع اشاره كرد. بهعلاوه، زمانی كه آسپارتام مدت زیادی در فضای گرم نگهداری شود به متانول تبدیل میشود. متانول الكلی است كه میتواند به آلدئین یا اسید فرمیک كه از عوامل سرطان زا هستند ، تبدیل شود.
كافئین : كافئین موجب بروز اضطراب ، فشار خون بالا ، ضربان نامنظم قلبی یا تپش قلب و بالا رفتن مقدار كلسترول خون میشود. همچنین ویتامینها و مواد معدنی را می سوزاند و موجب بروز سرطان و مشكلاتی در بارداری می شود.
در نهایت باید گفت كه مصرف نوشابه های گازدار یا ساده ، علاوه بر داشتن مضرات فراوان، به دلیل دارا بودن کالری بالا ، اشتهای افراد را برای مصرف مواد غذایی مفید مانند سبزیجات، پروتئین ها، لبنیات و سایر موادمغذی کاهش می دهند.انواع نوشابههای گازدار ( سودا ) وضعیت بیماریهایی چون پوكی استخوان ، چاقی ، پوسیدگی دندان و بیماریهای قلبی را تشدید میكنند.
افرادی كه به مصرف این نوشابهها روی میآورند مصرف شیر و فرآوردههای مشابه آن را كاهش میدهند. همین امر باعث میشود افرادی كه این نوشابهها را مصرف می كنند ، كمتر از آنهایی كه این نوشابهها را مصرف نمیكنند كلسیم به بدنشان برسد.
نكته قابل توجه دیگر در انواع این نوشابهها آن است كه كارخانجات سازنده به هر دلیل مواد افزودنی مانند كافئین یا حتی داروهای اعتیادآور به این نوشابهها اضافه میكنند تا افراد به مصرف آنها عادت كنند. تحقیقات یكی از مؤسسات بهداشتی آمریكا نشان می دهد، علت اصلی فروش بالای برخی از این نوشابهها وجود بیش از حد این مواد در آنها میباشد.
ترك عادت مصرف این نوشیدنی ها سادهترین راه برای رسیدن به سلامتی است. فراموش نكنید كه بهترین راه حفظ سلامتی استفاده هرچه بیشتر از مواد غذایی طبیعی است